Germanija glasinga: E Romenge o izbor tano jasno – borinen tumen ili nashavgjoven !

By Mensur Haliti – Roma for Democracy

O rezultatija taro izborija ki Germanija ko 2025 bersh bichavge shok talasija ki drzava. Ekstremno desnica kerga bi-dikhle pridobivke, o mejnstrim partije tano oslabime, a i ramnoteza e silakiri meninela pes. So slucinela pes ponadari na samo so ka definirinel o politicko pravco e Germanijakoro nego em ka testirinel lakere demokratska osnove. E Romenge akava nane samo panda jek izborno ciklus – akava i momenti e chachipaskoro. O pucibe nane vise dali adava kerga le i ekstremno desnicarsko retorika kola oblikujnena o javno diskursi – adava vec isi. O chachtuno puchibe tano kozom hor ka oblikujnel o upravibe, politike em sekole diveskere realnostija e minoritetengoro. Dali upra ko Roma dikhela pes sar kotor tari idnina e Germanijakiri ili amen sijem bucime pala ki lakiri senka? O implikacije ko akala izborija nakhavena o parlamentarna thana. Akava ka definirinel koj ikerela i vlast, koj zashtitimo a koj tano zamenlivo.

Jek phagerdo politicko pejsazi: koj ka vladinel?

I Germanija akana soocinela pes ne-izvesno politicko realnosteja. Erozija tari centristicko stabilnost, fragmentacija e progresivno silengiri em o silno ushtibe e ekstremno desnicakoro ka keren neprevidliva koaliciska pregovorija. i Vlada so ka iklol taro akava proces ka oblikujnel i idnina e drzavakiri, a e Romenge o posledice ka osetinen pes odma.

Jek taro moznostija tani i centralno-desnicarsko koalicija predvodimi taro demohristijanija (CDU/CSU), verovatno ki koalicija e slobodno demokratencar (FDP) thaj o ZELENA. Akava bi ovela fremirimo sar « umereno » alternativa te shaj sprecinela pes i ekstremno desnica. Sepak, CDU/CSU vec tane prefrlime ki desno strana bashi i migracija thaj bezbednost. O Roma ka oven mashkar ko prva save ka osetinen o zasilime merke tari policija, po oshtra socijalna politike em jek povlecibe tari integracija. Ako o ZElena shaj kerena pretisok te dobinen protekcija, lengoro vlijanie ki asavki koalicija ka ovel but slabo.

Javer opcija tani jek bari koalcija mashkar CDU/CSU thaj o sicuio-demokratija (SPD). Asavki koalicija bi dela prednost bashi ekonomsko stabilnost nego bashi socijalno pravda, so bi anela verovatno dzi jek totalno ignoriribve e Romen. O socijalna programe save podrzinena i integracija em i inkluzija ka oven chivde ko dujto plani ko korist e politikenge bashi « ikeribe o redo », dzi kote o tradicionalna partije ka probinen te neutralizirinen o ushtibe e ekstremno desnicakoro adoptiribaja subtilno prifatibe tari lengiri retorika. Ko akava scenario o Roma nane te oven phravdeste napadime, ama ka ova politicko nevidliva.

Jek koalicija taro levo krilo kerdo taro SPD, o Zelena em eventualno o I LEVICA ili o FDP bi nudinena o naj baro potencijali bashi odbrana e Romengiri. Ama, asavki kolacija ka ovel konfrontirimi tari opozicija e konservatorengiri em taro nacionalistija, savo ka ogranicinel lengoro kapaciteti te chiven ko delo o signifikativna politike. Te uspejnel da akaja koalicija, phareste ka ovel te osigurunel pes deka o glaso e Romengoro nane te oven chivde ki strana ko jek obid te smirinel pes o polarizirimo elektorati.

O najopasno scenario tano i influenca indirektno tari ekstremno desnica Alternative für Deutschland (AfD). I ako ni jek bari partija phravdeste na prifatinga te formirinel vlada olencar, lengiri glasacko sila sikavela deka shaj kerena presija upra ko politicka odluke te normalizirinen o politike bashi ekskluzija. Em bizo bizo direktno vlast, o prisustvo taro AfD ko parlamenti ka ohrabrinel o napadija upra ko Roma em o javera minoritetija, fasoniribaja o zakonija bashi migracija, o zashtitna socialna politike thaj o javno diskursi.

Savi em te ovel i finalno koalicija, jek buti tani jasno: o ROma ka oven ko centar bashi o politicka borbe ko puchibe tari migracija, bezbednost thaj nacionalno identiteti. I Ekstremno desnica vec kerga amendar po zrtveno bakhro em ako apmen na odgovorinaja, lengoro vlijanie samo povishe ka bajrol.

So znacinela akava nevo politicko konteksti e Romenge: O ushtibe tari extremno desnica nane vishe hipoteticno scenario, nego ulo realnost. Svegde ki Evropa, o nacionalisticka autoritetija koristinge e Romen sar test subjekti bashi rasialno vladibe. Akala izborija potvrdinge deka i Germanija nane Imuno.

Jek taro urgentna zakane tane o proshiribe taro drzavno nadzor thaj e policijakoro buti keribe. O Roma vec tane lende disproporcionalno taro taro drzavna sile ko sprovedibe o zakonija, ka oven sigurno soocime ko jek oshtro rasno profiliriba. O politike fokusirime bashi bezbednost ka opravdinen o represije e aghar vakerde « problematicno oblastenge », so ki praksa ka znacinel zasilimo policijakoro buti keribe ko Romane naselbe.

Ko isto vreme, i promena taro polticko mainstream ko desno ka anel ki eskalacija taro govor na omraza em o Roma pale ka oven zrtveno jagne. Dzi kote o centristicka partije pokushinena te zadrzinen o podem tari ekstremno desnica, ola ka kootirinen o antiromane narativija za da te povikujnen pes e konzervativno glasacenge. akava ikhlem le em angleder ki Francija em ki Italija, kote o politicka liderija obvnininena e Romen bashi kriminal em bashi o socijalna nemirija za da te opravdinen pes oshtra bezbednosna merke. O rezultati nane samo diskrminacija – adava tano sistemsko iskljucibe.

Shaj najnesporedno em najpogubno posledica ka ovel o baro rizik taro deportacije. O Roma taro Balkan, save but olendar decenijencar dzivdinena ki Germanija, tane osobeno pogodime. Pridobivkaja e ekstreno desnicakoro vlijanie, akala zadnice saj te soocinen pes masnovno ostranibaja, opravdime spored i nacionalisticko politika nasocimi ko brkibe e aghar-vakerde « na-Germancija ». Duri o Roma redovno statutesja bashi prestoj shaj te arakhljon ki meta taro neve ograniciba dizajnirime te frden len avrik.

I erozija bashi zashtita e gragjansko pravoske tani panda jek najava bashi zakana. Germanija istorisko sine lideri ki zashtita taro manushikane pravija, ama adava status akana tano zagrozimo. Ako o nacionalisticka sile produzinena te dobinen ko teren, o finansiribe taro Romane organizacije ka oven namalime, a o zakonija bashi diskrminicija shaj te oven oslabime tela ki maska tari « bezbednost » thaj  » nacionalno preservacija ». Ako produzinena akala trendija, o Roma na samo so ka oven iskljucime taro javno zivoto em ka oven bizorale te braninen ko pravna mehanizmija. Akaja zakana nane dur – adava slucinela pes akana. Ako na reagirinaja, i situacija ka ovel samo poloshno.

O Roma od uvek sine akate – Em akate sijem te achova: I Ekstremno desnica thaj lakere sojuznikija mangena te prepishinen i istorija, sikavibaja e Romen sar autsajderija, pharipe chivdo e Germanijake, a na sar zaednica hor korenencar ki lakiri istorija. Akava na samo soj hovajbe – akava i racunimi strategija bashi opravdibe o iskljucibe em i represija.

O chachipe tano jasno: O Roma tane delo tari Germanija pobuter taro 6 vekija, pridoneseja bashi lakoro opshtestvo, ekonomija thaj kultura but angleder te postojnel i sovremeno germansko drzava. O ROma prvo puti sine dokumentirime ki germansko chibjakere teritorije panda ko 15to veko, resibaja sar bukjarne zanatcije, muzicarija thaj trgovcija. Ko teko e vremeja, o Roma ule sostavno delo taro regionalna ekonomijen osobeno ko zanaetluko, kovacija thaj trgovcija grastencar. Sepak, ko 16to veko, o Roma sine podlozime ko progon, obvinime deka tane « bizo drzavljanstvo » em sine tretirme sar autsajderija em mashkar sa adava lengoro vkorenimo prisustvo. o represivna politike – prisilno asimilacija dzi ko celosno proteribe – baro vreme koristinena te bi o Roma izbrshinena pes tari istorija e Germanijakiri. Akava brishibe produzinga em koga o Roma aktivno boringe pes e Germanijake. But Roma sluzinge ki germansko armija ko vakti taro Prvo svetsko maribe, verujbaja deka i voeno sluzba ka del len ednakva pravija sar gragjanija. Namesto adava, ola irange pes khere za da te oven klasificirime sar rasna autsajderija, saoleja soocinena pes zasilimi diskriminacija ko vreme taro Vajmarsko Republika. o Holokaust e Romengoro tela ki nacisticko vlast eskaliringa akava progon dzi ko genocid- upreder 500.000 Roma sine mudarde ko koncentraciona logorija. Pala ko brobeno periodi, i Zapadno Germansko odbinga te priznajnel i rasno priroda taro progon e Romengoro, negiribaja i reparacija e dzivdenge decenijencar.

Sepak, em pokraj sa akala nepravde, o ROma pomozinge ko obnovibe e Germanijakoro. Isto sar o Khorane em o Italijanska gastarbajterija, but Roma kerege buti ko gradeznishtvo, proizvodstvo em zemjodelsko sektor ko vakti e palo maribaskoro ekonomsko bum ki Germanija. Ola lele nesave naj phare, fizicka em naj slozena bukjarne thana ki obnova taro gradija oshtetime tari borba. Sepak, ki razlika taro javera zaednice, o pridonesija e Romengere sine sistemsko brishime, lengoro trudo sine ekspolatirimo, a lengoro prisustvo bi priznajmo. Avdije, o Roma tane delo tari uspeshno paramis e Germanijakiri – amen sijem ucitelija, doktorija, artistija, aktivistija em pretpriemacija. Amari muzika thaj kultura vlijanela ko germanijakoro opshtestvo, taro nasledstvo taro Dzango Reinhard dzi ko sovremena romane pisatelija thaj akademcija kola oblikujnena o diskurs bashi rasa thaj inkluzija.Amen na sijem problemi te ovel reshimo; amen sijem sostavno delo taro nakhlo, taro akana em taro avutnipe e Germanijakoro. Amai istorija sikavga amen jek brutalno lekcija: ako na braninaja amaro than ko opshtestvo, adava than ka ovel amendar lendo.

So mora te kera – akana: i ekstremno desnica mislinela deka amen daraja. Deka ka kjutina. Deka ka prifatina amari sudbina, isto sar amare babe em papija kola sine prinudime te prifatinen lengere. Ola greshinena. Ola osvojnge pratenicka thana. Ola dobinge sila. Ama, ola na osvojnge i idnina. I idnina tani pnda amari – ako reagirinaja akana.

1. Mangena te nashavgova – mora te kera amen bi-ignoririme: O prvo cekori tari iskljucibe tano o brishibe. Koga sijem izbrishime taro istoriska lila, kulturna narativija em o javna institucije, ovela po lokheste te odzeminen amare pravija. Adaleske mora te roda celosno priznavibe taro holokaust e Romengoro ko obrazovanie em ko javna memorije. O Romane kulturna institucije mora te braninen pes, te prishirinen pes em soodventno te finansirinen pes. O vidlivost tano sila. Amari muzika, amari umetnost em amare prikazne na smijnena samo te arakhen pes – ola mora te oven svegde.
2. Ocekujnena amendar te kjutina – mora te ova poglasno taro bilo keda: But vreme, o politicko presavibe e Romengoro sine simbolicno, marginalno ili ne postoecko. Adava mora te promeninel pes. Sekova Romano glaso mora te ovel gejmo. Registririn tut. Glasin. Organizirin. I politicko apatija nane vishe opcija – oj tani oruzje savo koristinela pes protiv amende. A i tivko zaednica tani izbrishimi zaednica. No, samo o glasibe nane dovolno. Mora te izgradina cchutno Romanni politicko sila. Zavrshinga o vreme taro simbolicna kandidatija Roma chivde ko nedobitna liste. Mora te kera nezavisna dvizenja em te roden cachutni zastapenost ko prostorije kote so odlucinela pes.
3. Prvo ka targetirinen amen – ama nane te achoven othe: I ekstremno desnica koristinela e Romen sar test bashi rasizirimo vladibe. Ako shaj te len amare pravija, te namalinen amari socijalno zashtita em te normalizirinen o deportacije, ola veke proshirinena akala taktike ko javera malcinstvija, migrantija, pa duri upra ko politicka ne-isto mislenikija. Akava vec slucinga pes ki Italija, Francija, Ungarija thaj Polska. Mora teodkrijna akaja shema em te gradina sojuz – sarine i zaednica, rabotnikija, studentija em sa o demokratska sile, Korkosi sijem ranliva. Zaedno nikoj nashti te chinavel amen.
4. Ola probinena te phagen amaro duho – namesto adava, mora te chiva len te daran olestar: ekstremno desnica napredujnel tari dar. Ola mangena te osetina amen bi arkakoro, te verujna deka o odpor tano nevozmozno. Adaja tani olengiri strategija. Ama, amen prezivingem em poloshna bukja. Panda sijem akate. Amen na daraja. Mora amen te kontrolirina o narativi. Akava nane pocetok taro amaro poraz – akava i pocetok taro amaro dzangavibe.
5. O vreme nakhela – akava mora te kera le amaro itno slucaj: akaja nane kriza koja bavno dvizinela pes. O naredno masek ka definirinel i sledno decenija e Romenge ki Germanija. Ako na uspejnaja te dejstvujna akana, ka ovel kasno. Nane amen vreme te adzikera i promena te slucinel pes. Mora te kera le.

I Germanija tani ki raskrsnica. I ekstremno desnica testiringa o pajna – a akana mangena t proshirinen pumari sila. Ama amaro izbor tano jasno: Ka borina amen ili ka nashavgjova.

Amen biringem, te borina amen!

About Author